در این مقاله در سایت طب بوعلی به تدابیر طب سنتی در فصل زمستان می پرداریم

در هر سه نظام طب ایرانی، طب هندی و طب چینی این باور وجود دارد که:

به‌طور کلی در فصل زمستان، سموم و مواد زاید، بیشتر از دیگر فصول سال در بدن انباشته می‌شوند.

در طب سنتی توصیه می‌شود که برای حفظ تعادل بدن، باید رژیم غذایی مطابق با فصل داشته باشیم.

همچنین در طب اسلامی علاوه بر خوردن غذاهای فصلی و محلی که در این زمان رشد می‌کنند، چند نکته وجود دارد :

۱- به غذاهایی گرم بچسبید.

مصرف بسیار کم غذاهای خام مانند سالاد و میوه‌های فراوان و پرهیز از غذاهای با دمای سرد بسیار مفید است.

سعی کنید در رژیم غذایی خود از خوردن نوشیدنی‌های سرد مانند اسموتی با میوه و یخ منجمد، شیر سرد با غلات یا سالاد سرد و خام خودداری کنید.

آنها را برای خوردن تابستان بگذارید. در عوض فرنی‌های غلات گرم، تخم مرغ، نان تست شده و سوپ‌های گرم را امتحان کنید.

به جای سالادهای سرد، سالادهای پخته شده را با استفاده از سبزیجات بوداده و یک سس خوش طعم امتحان کنید.

بر اساس طب سنتی چینی، روش‌های گرم کردن پخت و پز باعث افزایش یانگ (Yang) غذا می‌شود.

برخی از گزینه ها عبارتند از: کباب کردن، سرخ کردن، دودی کردن و پختن.

۲- هوس قند خود را کنترل کنید.

برای بسیاری از ما، ولع خوردن شیرینی اینجا و آنجا اجتناب ناپذیر است.

در طب سنتی چینی، شیرینی در حد اعتدال می‌تواند برای بدن تغذیه کننده باشد.

با این حال، شیرینی‌جات بیش از حد می‌تواند باعث آسیب و سوخت و ساز بیش از حد می شود.

ممکن است به “چی” طحال آسیب برساند که می‌تواند متابولیسم را کاهش داده و مجاری ما را مسدود کند.

به جای بستنی شیرین و سرد برای دسر، سیب و گلابی پخته شده با دارچین را برای یک خوراکی گرم و دنج پیشنهاد می‌کنیم.

اگر شیرینی بیشتری می‌خواهید، می‌توانید یک قطره عسل خام هم اضافه کنید.

انگور، تمشک، آلو و انجیر نیز گزینه‌های خوبی برای زمانی هستند که میل به شکر زیاد می‌شود. البته همه چیز در حد اعتدال!

۳- چربی‌های سالم را در رژیم غذایی بگنجانید.

میل زمستانی به چربی‌ها را با خوردن چربی‌های سالم به جای غذاهای سرخ شده یا بسته‌بندی شده و فرآوری شده برطرف کنید.

شیر نارگیل ارگانیک کامل را به سوپ‌ها، خورش‌ها اضافه کنید.

کره ارگانیک، روغن زیتون و روغن نارگیل چربی‌های پایداری هستند که می‌توانید در رژیم غذایی خود بگنجانید.

در طب سنتی چینی تصور می‌شود که همه اینها طعم شیرین و چرب دارند که برای ماه‌های زمستان عالی است.

۴- سبزیجات تخمیر شده مصرف کنید!

برای کمک به هضم چربی‌ها، کلم ترش یا سایر سبزیجات تخمیر شده مانند کیمچی، ترشی یا کومبوچا را همراه با وعده‌های غذایی خود مصرف کنید.

در حالی که غذاهای تخمیر شده نه تنها به عنوان یک پروبیوتیک برای سلامت روده عمل می‌کنند،

باکتری‌های خوب را در جایی که مورد نیاز است قرار می‌دهند،

بلکه طعمی ترش نیز دارند و برای از بین بردن چربی‌ها و کمک به هضم غذاهای غنی بسیار عالی هستند.

سبزی‌های تلخ و برگ‌دار نیز به هضم غذاهای سنگین‌تر و چرب‌تر کمک می‌کنند.

۵- آهسته پخت کنید.

زمستان زمان خوردن غذاهایی است که با حرارت کم برای مدت طولانی به آرامی پخته می‌شوند.

این باعث می‌شود که غذا به اندازه کافی تجزیه شود و در ماه‌های سرد که گرمای زیادی در محیط نداریم تا متابولیسم خود را تسریع کنیم،

هضم بدن را آسان‌تر می‌کند.

علاوه بر این، غذاهایی که مایعات زیادی دارند یا نیاز به دم کشیدن طولانی در مایع دارند، مانند :

خورش‌های پخته یا سوپ‌های مقوی مفید هستند، زیرا زمستان فصل خشکی است و این رژیم غذایی به حفظ رطوبت بیشتر در بدن کمک می‌کند.

۶- کلیه‌ها را تغذیه کنید.

از آنجایی که کلیه‌ها اندام فصل سرما هستند، مهم است که آنها را در طول زمستان تغذیه و گرم نگه داریدکه به نوبه خود به حفظ ذخایر انرژی ما کمک می‌کند.

غذاهایی که دقیقاً این کار را انجام می‌دهند:

عبارتند از کنجد سیاه، لوبیا سیاه، لوبیا چشم بلبلی (به غذاهایی فکر کنید که در واقع شبیه کلیه‌های کوچک هستند!)، آب استخوان، سبزیجات با برگ‌های تیره، گردو، شاه بلوط، مرغ، گوشت گاو، بره، خورش با حبوبات و گوشت، میخک و چای با ادویه‌های تند مانند بادیان ستاره‌ای.

مزاج فصل زمستان

به دلیل اینکه آفتاب به‌ صورت مایل به زمین می‌تابد و ریزش باران و برف در این فصل موجب تری و رطوبت هوا می‌گردد، مزاج این فصل، “سرد و تر” است .

این فصل برای صاحبان مزاج صفرا مناسب‌تر است

ولی برای صاحبان مزاج بلغمی و افراد مسن و پیر به هیچ وجه مناسب نیست و به ایشان آزار می‌رساند اما افراد میانسال از این فصل بهره‌ می‌گیرند.

در زمستان توصیه می‌کنیم این موارد را انجام دهید.

• گرم نگه داشتن سر به شکل گذاشتن کلاه و بستن سر، مخصوصا موقع خواب.
• پوشیدن لباس پوشیده ولو که احساس سردی نکنید، چرا که باد پاییزی بر خلاف باد بهاری مضر است و باید بدن را از آن دور کرد.
• انجام حجامت عام به عنوان اقدامی پیشگیرانه در نیمه دوم ماه‌های قمری در فصل پاییز.
• (اصولا در محدوده زمانی روزهای هفدهم هر ماه قمری تا بیست و هفتم هر ماه، انجام حجامت بهتر است)
• نخوردن غذاهای با طبع سرد، خصوصا در وعده شام.
• اجتناب از خوردن خوراکی‌هایی با طبع سرد، در مهمانی‌های شبانه و شب‌نشینی‌ها و استفاده از خشکبار گرم به جای هرگونه پذیرایی و تنقلات.
• از خوردن هندوانه که دارای طبع سرد و تر است و مخصوص این فصول نیست اجتناب کرد . (نارنگی، پرتقال و انار را می‌توانید در صورتیکه که شیرین هستند میل کنید)
• خوردن انواع آش‌های سنتی مناسب فصل سرما.
• استفاده گهگاه از چای‌های افتیمون و اسطوخودوس.
• خوردن زعفران همراه برنج (هنگامی که در وعده غذایی برنج نیز باشد)
• استفاده بیشتر از نور خورشید در ساعات محدودی که امکان استفاده از نور خورشید است.

ضمنا توجه به این نکته بسیار حائز اهمیت است که:

ما واژه‌ای به عنوان دم نوش نداریم و متاسفانه این نام یک نام وارداتی است تا واژه چای را منحصر به چای سیاه مضر گرداند.

واژه چای یک واژه ایرانی است و مربوط به بسیاری از گیاهان است، مانند چای به لیمو، چای بابونه، چای گل گاو زبان و…

لزوم مدیریت بدن در فصل زمستان

در فصل زمستان، گرما به درون بدن می‌رود و از این رو توان هضم غذا بالاست. پس خوردن غذاهای پرانرژی در این فصل توصیه میشود.

بیش‌تر بیماری‌های این فصل بلغمی هستند، مانند:

زکام، گلو درد، عفونت ریه، درد پهلو و پشت، سردرد، سکته، صرع و بیماری‌های عصبی (به ویژه افسردگی)،

این فصل مایه دردسر پیران و راحتی میانسالان است و بدترین فصل برای بلغمی مزاج‌هاست.

با توجه به ویژگی سرد و تر بودن طبیعت فصل زمستان، توصیه امام رضا (علیه السلام) به مصرف غذاهای پر انرژی است.

مالیدن روغن و ماساژ استخوان ها با روغن های گرم و مفید نظیر روغن بنفشه، به تقویت و استحکام آن ها کمک می کند.

سفارش ایشان به خوردن حبوبات گرم و استحمام خوب برای آن است که با افزایش تعریق، سبب کاهش غلبه بلغم می شود.

پرهیز از مصرف شیرینی‌ها و خوردن هم‌زمان ماهی و ماست نیز به علت افزایش سردی و بلغم است.

استفاده از خشکبار و میوه‌های خشک و مفید، نظیر پسته، بادام، فندق، گردو و سنجد، از دیگر سفارش‌های این امام است.

توصیه ایشان برای ماه پایانی زمستان، خوردن گوشت پرنده و شکار است.

زیرا در روزهای پایانی زمستان، هنوز سرمای هوا محتمل است.

از سوی دیگر بدن انسان در قیاس با ماه‌های پیش رو، محتاج حرارت بیش‌تری است و گوشت حیوانات، حرارت بالایی در بدن تولید می‌کند.

در توصیه‌ای پایانی برای این ماه به افزایش تحرک و ورزش و فعالیت‌های بدنی اشاره می‌فرمایند.

زیرا فعالیت‌های بدنی، سبب نشاط و شادمانی انسان میشود و به بیدار شدن و احیای اعصاب نیز کمک می کند؛

اعصابی که در سرمای زمستان به نوعی به رخوت دچار شده بودند.

امام رضا (علیه السلام) درباره زکام و سرماخوردگی می‌فرمایند:

هر کس می‌خواهد در همه زمستان از زکام ایمن بماند، هر روز، سه لقمه عسل با موم آن بخورد و گل نرگس ببوید.

زیرا از زکام ایمنی می‌دهد. سیاه دانه نیز چنین خاصیتی دارد.