طب سنتی و خواص و مزاج خاکشیر

خاکشیر گیاهی است که در زبان عامیانه و طب سنتی ایرانی به آن خاکشی گفته می‌شود. از دیگر نام‌های آن می‌توان به شفترک نیز اشاره کرد.

خاکشیر با نام علمی« Descurainia Sophia» شناخته می‌شود و نام عمومی آن Flixweed است.

طب سنتی چیست ؟

⇐ طب سنتی و خواص و مزاج خاکشیر

خاکشیر گیاهی از تیره‌ی شب‌بویان یک یا دو ساله است. این گیاه عموما در کوهستان‌ها و دشت‌ها رشد می‌کند.

این گیاه حاوی تخم‌هایی به رنگ‌های قهوه‌ای و قرمز است. این تخم‌‌ها ریز و دراز هستند و نوع قرمز آن طعم نسبتا تلخی دارد.
این گیاه ساقه‌ای بلند دارد که طول آن به یک متر نیز می‌رسد. در بالای گیاه کرکی به چشم نمی‌خورد، در حالی که پایین ساقه خاکشیر مقدار زیادی کرک دارد.

گیاه خاکشیر از قسمت بالایی ساقه انشعاباتی دارد و گل‌هایی به رنگ زرد روشن در آن دیده می‌شوند.

تخم‌های این گیاه طبع سردی دارند و به همین دلیل بیشتر افراد در فصل تابستان از خاکشیر استفاده می‌کنند تا به گرمازدگی دچار نشوند.

به همین شکل افرادی که طبع سرد دارند نباید در مصرفش زیاده‌روی کنند.

با آن که بسیاری از افراد با شنیدن نام خاکشیر به یاد گرمای تابستان و شربت خاکشیر می‌افتند.

طبع خاکشیر

طبع خاکشیرگرم است و برای کنترل مزاج افراد با طبع سرد مناسب است.

مصرف آن برای افراد گرم مزاج به خصوص در فصول گرم چندان توصیه نمی‌شود.

طبع خاکشیر موجب شده تا به عنوان یک مصلح برای خوراکی‌های سرد به کار رود.

دیگوکسین (لانوکسین) موجود در آن به ضربان قلب قوی‌تر کمک می‌کند. به نظر می‌رسد خاکشیر روی قلب نیز تأثیر می گذارد.

بیشتر ویژگی‌های دارویی این گیاه به دلیل وجود روغن‌های فرار گوگرد است.

ما صدها سال است که از عملکردهای تقویت کننده این گیاهان مطلع هستیم، اما اخیراً تحقیقات مدرن بر این گیاه و تعدادی از اعضای خانواده مشابه آن انجام شده است.

بسیاری از بیماری های تنفسی را می توان با خاکشیر بسیار کاهش داد.

دلایل بیشتر برای خوردن آن، از بین بردن بیماریهای احتمالی به ویژه در زمستان است.

تحقیقات اخیر همچنین نشان می دهد که خواص ضد سرطانی امیدوار کننده ای به ترکیبات گلوکوزینولات نسبت داده می شود.

این مواد در تعداد زیادی براسیکا، از جمله خاکشیر وجود دارد و یک ویژگی مشترک را اثبات می‌کند.

خواص و طبع خاکشیر در طب سنتی

مزاج و طبع خاکشیر در طب سنتی گرم و تر است. از خواص آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1- تقویت و پاکسازی معده

مهم‌ترین خواص خاکشیر در طب سنتی بیشتر متوجه تقویت معده، جهاز هاضمه (دستگاه گوارش) و پاکسازی معده و روده است.

باتوجه به طبعی که دارد باعث گرمی معده شده و هم آن را تقویت می‌کند؛ همچنین اگر بیماری های سرد، خصوصاً بیماری سرد و خشک ( تجمع زیاد سودا ) باعث ضعف معده گردد، خاکشیر با رفع این سردی و خشکی، باعث می‌شود مزاج معده به حالت تعادل برگردد.

1-اکثر بیماری ها و مشکلات روده نیز ناشی از سردی و یا خلط  سرد است که باعث کم کاری روده و تشنج عصبی (بحث سندرم روده تحریک پذیر) روده می‌شود.

2-خاکشیر با رطوبت بخشی که دارد، باعث تقویت روده شده و به واسطه سیالیتی که دارد باعث دفع مواد زاید موجود در دستگاه گوارش می‌گردد.

پس خاکشیر در درجه اول معده را تقویت می‌کند و به واسطه پاکسازی که انجام می‌دهد:

1-اشتها را به حالت طبیعی برمی‌گرداند؛

2-مواد زائد را دفع و بدن را آماده دریافت غذا می‌سازد و در نتیجه هضم خوب غذا اتفاق می‌افتد.

3-خاکشیر با پاکسازی دستگاه گوارش، باعث تحریک اشتها هم در کودکان و هم در افراد بزرگسال می‌شود.

4-چرا که یکی از موانع اشتها وجود مواد زاید در داخل دستگاه گوارش است که امکان صدور فرمان هضم را از سوی معده مختل و قوه جذب و هضم غذا را با مشکل مواجه می‌کند.

نکته: استفاده از خاکشی با هدف تقویت و پاکسازی معده و همچنین تقویت اشتها، در زنان باردار جایز نیست.

چون به واسطه خاصیت ملینی (لینت طبع) که دارد ممکن سبب تحریک دیواره رحم شده و امکان سقط را بالا ببرد.

2-رفع یبوست

یبوست به این دلیل به وجود می‌آید که حرکات روده نامنظم می‌شوند یا به صورت چشمگیری کاهش پیدا می‌کنند.

برای رفع یبوست می‌توانید از شربت خاکشیر استفاده کنید چون این شربت خاصیت ملین دارد.

همچنین برای تهیه این شربت به منظور درمان یبوست کافی است دو قاشق غذاخوری خاکشیر را درون یک لیوان آب گرم بریزید و هم بزنید.

زنان بارداری که در این دوران دچار یبوست هستند نیز می‌توانند برای درمان آن از خاکشیر استفاده کنند. خاکشیر در اواخر بارداری می‌تواند با کمک به باز شدن دهانه، وضع حمل را آسان‌تر کند.

3-درمان کبد چرب

خاکشیر ادرارآور است. وقتی دفع ادرار افزایش پیدا کند، سموم زیای از بدن دفع می‌شود.

در نتیجه کبد پاکسازی و کبد چرب نیز درمان خواهد شد. علاوه بر بهبود کبد چرب، با دفع چربی و سموم به مرور زمان وزن بدن نیز کاهش پیدا خواهد کرد.

طب سنتی و خواص تخم شربتی

4-رفع جوش صورت

خاکشیر خاصیتی دارد که باعث سم‌زدایی پوست می‌شود. وقتی این اتفاق افتاد، رنگ پوست به مرور زمان روشن‌‌تر می‌شود و لک‌های پوستی و جوش‌ها نیز از بین می‌روند.

برای رفع جوش‌های صورت با خاکشیر می‌توانید آن را با نصف فنجان عرق کاسنی و نصف فنجان عرق شاه تره مخلوط کنید. این شربت را باید به مدت ۳ هفته مصرف کرد تا به نتیجه دلخواه رسید.

5-رفع شوره سر

خاکشیر خاصیت ضد باکتریایی و ضد التهابی دارد. به همین دلیل می‌تواند در درمان شوره سر نیز موثر باشد.

برای رفع این مشکل بهتر است روزی ۲ تا ۳ لیوان از این شربت میل کنید.

6-خاکشیر و قوای جنسی

قوای جنسی در آقایان با مصرف خاکشیر افزایش می‌یابد. همچنین می‌تواند برای درمان ناباروری در مردان نیز موثر باشد.

7- پاکسازی رحم با خاکشیر

1-دم کرده آن همراه با عسل یک شستشو دهنده خوب رحم است به خصوص در زمانی که رحم، دچار زخم و عفونت چرکی شده باشد.

2-که این روش هم به صورت فرزجه (شیاف) و به شکل پنبه آغشته شده به محلول دم کرده و قرار دادن آن در داخل رحم، و هم به صورت محلول جهت شستشو رحم کاربرد دارد.

 8-اگر دچار اخلاط سینه و ریه هستید…

1-اگر دچار سرماخوردگی و اخلاط سینه و ریه هستید از ترکیب خاکشی با سایر موارد و در قالب شربت ها و داروهای سرماخوردگی بهره بگیرید،

2-به عنوان مثال، هنگامی که عناب یا سپستان (سه پستان) را می‌جوشانند در انتها یک قاشق خاکشیر نیز به آن اضافه می‌کنند تا هم مشکلات گوارشی را راحتر برطرف نماید و هم به دفع اخلاط سینه و ریه کمک کند.

3-البته این خاصیت جز خواص و نسخه های اصلی خاکشی نیست و به صورت منفرد کاربرد ندارد و حتما برای دفع اخلاط سینه و ریه باید در ترکیب با مواد و داروهای دیگر استفاده شود.

⇐ خواص داروئی گل میخک را در این مقاله بخوانید

دیگر خواص

1-باعث بهبود انواع سردردهایی با منشأ گوارشی، انواع خشکی‌ها و خارش‌های پوستی، مشکلات ناشی از چاقی یا لاغری غیرطبیعی و… می‌گردد.

2-خاکشیر قنداغ (دم کشیده آن در آبجوش که با اندکی شکر سرخ شیرین شده باشد) از بهترین داروها برای رفع یبوست سوداوی یا عصبی روده است که امروزه اغلب مردم، کمابیش، به آن مبتلا هستند.

3-خاکشیر قنداغ برای درمان یبوست سالمندان و نیز یبوست کودکان و نوزادان- به ویژه اگر همراه با بروز جوش های ریزپوستی باشد- مفید است.

4-یکی از بهترین داروهای خوراکی برای رفع بواسیر و واریس است.

5- سبب تقویت معده و درمان ضعف معده ناشی از تجمّع زیاد سودا می‌گردد.

6-شربت خاکشیر یکی از بهترین شربت‌ها برای رفع هیضه، عطش و گرمازدگی در تابستان است.

نکته مهم: شربت خاکشیر برای رفع یبوست باید با آب گرم تهیه شود در حالی که برای رفع عطش و گرمازدگی شربت خنک آن توصیه می‌شود.

1-در درمان بسیاری از انواع ترشّحات رحمی موثر است.

2-برای افراد با مزاج سرد و خشک مفید است.

3-ضعف قوای جنسی را در صورتی که ناشی از وجود سودای زیاد در بدن باشد درمان می‌کند.

4-خاکشیر از دو طریق رفع یبوست و لینت مزاج و هم از طریق ایجاد رطوبت مناسب برای بدن موجب لطافت و نرمی پوست می‌شود.

5-ضماد آن بر روی پوست، انواع جوش ها و ورم های سفت پوستی و زیرپوستی را نرم می‌کند.

6-رنگ چهره را باز می‌کند.

7-در رفع گرفتگی صدا موثّر است.

8-در درمان خون ریزی سینه نیز نافع است.

9-استفاده از دود خاکشیر (مثل اسفند) می‌تواند خارش های پوستی را تخفیف دهد.

طریقه مصرف خاکشیر

مصرف این گیاه به روش‌های مختلف امکان‌پذیر است.

1-خیساندن خاکشیر در آب سرد به مدت چند ساعت و مصرف آن

2-خاکشیر را در قوری بریزید و اجازه دهید به مدت ۱۰ دقیقه در آن بجوشد. بعد از ۱۰ دقیقه آن را درون لیوانی بریزید و اجازه دهید خنک شود. هنگامی که دم‌کرده خنک شد می‌توانید آن را مصرف کنید.

3-استفاده از خاکشیر به صورت ضماد. ابتدا خاکشیر را بشورید، سپس آن‌ها را بکوبید. ضماد به دست آمده برای بهبود زخم و جراحت موثر است.