اصول تغذیه ی سالم در طب سنتی

طب سنتی بر این اعتقاد است که یکی از اصول شش گانه تندرستی تدابیر مربوط به خوردن و آشامیدن است که پایبند بودن به رعایت این اصل نسبت به بقیه اصول راحت تر است.

دستورات مربوط به بهداشت تغذیه و توصیه های غذایی در دو بخش در طب سنتی ایرانی دسته‌بندی شده‌است،:

1-دستورات کلی و عمومی که برای همه افراد بطور کلی توصیه می‌شود.

2-دستورات اختصاصی تغذیه‌ای که اختصاصی است و با توجه به شرایط فردی و مزاج هر فرد پیشنهاد می‌گردد.

هدف تغذیه طب سنتی و طب ایرانی این است تا فرد براساس نوع مزاجی که دارد؛ مواد غذایی مصرف کند که برعکس نوع مزاج او است تا مزاج هر فردی به حد اعتدال برسد.

طب بوعلی در این بخش به بررسی عادات درست غذایی و بایدها و نباید های تغذیه ی درست پرداخته است.

⇐اصول تغذیه ی سالم در طب سنتی

بر اساس طب سنتی، اصول شش گانه حفظ تندرستی شامل:

آب-هوا-خوردن و آشامیدن-احتباس و استفراغ(نگهداری مواد ضروری بدن و پاکسازی بدن از مواد زائد)-خواب و بیداری- اعراض نفسانی(حالات روحی) می باشد.

مزاج غذاها و داروها بر اساس طب سنتی

غذاها وداروها نیز مانند بدن انسانگرم یا سرد و تر یا خشک هستند. بنابر اصل تعادل، لازم است هر فرد به حد اعتدال خود نزدیک باشد تا کارکرد اعضا و بافت‌های مختلف بدنش، متعادل باشد.

به عنوان مثال یک فرد صفراوی مزاج که دارای گرمی و خشکی است باید از خوردن بیش از اندازه مواد گرم و خشک مانند عسل و فلفل خودداری کند.

زیرا این نوع غذاها او را از حالت تعادل خارج می‌نمایند و موجب بروز علائم آزاد دهنده‌‌ای مانند خشکی پوست و بیخوابی می‌شود

اما استفاده از ماست و خیار و هندوانه که سرد و تر هستند فرد را به حالت تعادل باز می‌گرداند و حال عمومی فرد بهبود می‌یابد.

در این بخش به نکته هایی برای تغذیه سالم اشاره می کنیم:

1-میوه و سبزیجات بخورید.

توصیه می‌شود هر روز حداقل 5 سهم از انواع میوه‌ها و سبزیجات بخورید، که این مواد خوراکی می‌توانند تازه، منجمد، کنسرو شده، خشک یا آبدار باشند.

مصرف آنها روزانه در 5 وعده آسانتر از آن است که به نظر می رسد.چرا یک موز را روی غلات صبحانه خرد نکنید، و یا میان وعده معمول صبح خود را با یک قطعه میوه تازه عوض نکنید؟

بخشی از میوه‌ها و سبزیجات تازه، کنسرو شده یا منجمد 80 گرم است. بخشی از میوه خشک (که باید در زمان صرف غذا نگهداری شود) 30 گرم است.

یک لیوان 150 میلی لیتر آب میوه، آب سبزیجات یا اسموتی نیز به عنوان 1 سهم محسوب می‌شود.

اما مقدار لازم را بیش از 1 لیوان در روز محدود کنید زیرا این نوشیدنی‌ها حاوی قند هستند و می‌توانند به دندان‌های شما آسیب برسانند.

2-چربی اشباع و شکر را کاهش دهید.

چربی‌های اشباع شده

بدن انسان در رژیم غذایی خود به مقداری چربی نیاز دارد، اما توجه به مقدار و نوع چربی مصرفی بسیار مهم است.

2 نوع اصلی چربی وجود دارد: اشباع و اشباع نشده. چربی اشباع زیاد می‌تواند میزان کلسترول را در خون افزایش دهد، که خطر ابتلا به بیماری قلبی را افزایش می‌دهد.

به طور متوسط​​، مردان نباید بیش از 30 گرم چربی اشباع شده در روز داشته باشند. به طور متوسط ​، زنان نباید بیش از 20 گرم چربی اشباع شده در روز داشته باشند.

کودکان زیر 11 سال باید چربی اشباع کمتری نسبت به بزرگسالان داشته باشند، اما رژیم کم چربی برای کودکان زیر 5 سال مناسب نیست.

چربی اشباع شده در بسیاری از غذاها وجود دارد ، مانند:

1-کره

2-کیک‌ها

3-پنیر سفت

4-بیسکوییت

5-شیرینی پای

6-سوسیس و کالباس

7-برش‌های چرب گوشت

سعی کنید میزان چربی اشباع شده خود را کاهش دهید و به جای آن غذاهایی را انتخاب کنید که حاوی چربی‌های اشباع نشده باشند ، مانند :

روغن‌های گیاهی و اسپرد، ماهی‌های روغنی و آووکادو.

برای یک انتخاب سالم تر، به جای اضافه کردن کره به گوشت یا قارچ، از مقدار کمی روغن مایع یا روغن زیتون، یا پخش چربی کم استفاده کنید.

وقتی گوشت می‌خورید، برش‌های بدون چربی را انتخاب کنید و مصرف هرگونه چربی قابل مشاهده را قطع کنید.

همه انواع چربی دارای انرژی زیادی هستند، بنابراین باید فقط در مقادیر کم مصرف شوند.

قند و شکر

مصرف منظم غذاها و نوشیدنی‌های حاوی قند، خطر چاقی و پوسیدگی دندان را افزایش می‌دهد.

غذاها و نوشیدنی‌های شیرین اغلب دارای انرژی زیادی هستند (با کیلوژول یا کالری اندازه گیری می‌شوند) و اگر زیاد مصرف شوند می‌توانند در افزایش وزن نقش داشته باشند.

همچنین می‌توانند باعث پوسیدگی دندان شوند، به خصوص اگر بین وعده‌های غذایی مصرف شوند.

قندهای رایگان قندهایی هستند که به غذاها یا نوشیدنی‌ها اضافه می‌شوند، یا به طور طبیعی در عسل، شربت‌ها و آب میوه‌ها و شیرینی‌های شیرین موجود نیست.

این نوع قندی است که باید کاهش دهید، نه قند موجود در میوه و شیر.

بسیاری از غذاها و نوشیدنی‌های بسته بندی شده حاوی مقادیر شگفت آور زیادی قند رایگان هستند.

قندهای رایگان در بسیاری از غذاها وجود دارد، مانند:

1-کیک‌ها

2-بیسکوییت

3-شیرینی و پودینگ

4-شیرینی و شکلات

5-غلات صبحانه شیرین

6-نوشیدنی‌های الکلی

7-نوشیدنی‌های گازدار حاوی قند

برچسب‌های مواد غذایی می‌توانند کمک کنند. از آنها برای بررسی میزان غذاهای قندی استفاده کنید.

بیش از 22.5 گرم از کل قندها در هر 100 گرم به این معنی است که مواد غذایی دارای قند زیادی است، در حالی که 5 گرم از کل قندها یا کمتر در هر 100 گرم به معنی کم بودن مواد قندی در مواد غذایی است.

توصیه های طب سنتی در ماه رمضان

قوانینی که برای خوردن و آشامیدن در طب ایرانی عنوان شده:

۱-وقتی میل کامل به غذا دارید، غذا بخورید.

۲-زمانی از غذا خوردن دست بکشید که هنوز میل به خوردن در شما هست.

۳-زمانی که عصبانی و ناراحت هستید یا حرکات بدنی زیادی داشته اید یا خسته اید، غذا درست هضم نمی شود، در این حالت غذا نخورید.

۴-چند نوع غذای مختلف را با هم در یک وعده مصرف نکنید.

۵-بیش از اندازه غذا نخورید که احساس سنگینی کنید.

۶- تا ۲ ساعت بعد از غذا نخوابید. فاصله زمان مصرف شام تا خواب شبانه، حداقل دو تا سه ساعت باشد.

۷-محل خوابیدن هوای معتدل داشته باشد.

۸-پوشاندن بدن هنگام خواب، موجب هضم بهتر غذا می شود.

۹-بلندی زیر سر هنگام خواب، به هضم غذا کمک می کند.

۱۰-ده دقیقه پیاده روی آرام بعد از غذا، هضم را بهتر می کند.

۱۱-اگر غذایی خورده اید و معده شما آن را هضم نکرده و همچنان احساس سنگینی سردل دارید، یک وعده غذا بخورید تا معده شما سبک شده و آن غذا هضم شود.

۱۲-پیش از رفتن به حمام، غذا نخورید.

۱۳-میوه را قبل از غذا (حدود ۱ ساعت) میل کنید. (بهترین میوه ها آنهایی هستند که خاصیت غذایی دارند مانند سیب، انجیر، انگور و خرما (در شهرهایی که به خوردن خرما عادت دارند)

۱۴-هنگام غذا خوردن و بعد از آن، تا زمانی که معده شما سبک نشده است، آب نخورید.

۱۵-از یک ساعت قبل از غذا تا ۱ساعت و نیم بعد از غذا خوردن ماست، سالاد، ترشی و هر گونه دسر و نوشیدنی پرهیز کنید.

۱۶-نان گندم سبوس دار مصرف کنید.

۱۷-غذاهایی را که از نظر قوام رقیق و غلیظ هستند با هم نخورید، مانند سوپ و آش

۱۸-زیاد خوردن غذاهای خشک (ماهی دودی و گوشت های سرخ شده)، بدن را ضعیف کرده و رنگ صورت را تیره می کند.

۱۹-مصرف زیاد غذاهای تند یا شور، به معده و چشم آسیب می رساند.

۲۰-خوردنی هایی که طبع سردی دارند، مانند کاهو، کدو و خیار را با مصلح یا تعدیل کننده آن مانند سکنجبین، دارچین، پونه یا آویشن میل کنید.

۲۱-غذاهای غلیظ به به دلیل سختی هضم، موجب بروز مشکلاتی در بدن می شوند (این غذاها مانند کله پاچه، حلیم، لازانیا و پیتزا می باشد).

اگر مجبور به خوردن آنها شدید آن را با مصلح مانند لیمویی تازه، رب انار شیرین، زیتون پرورده و دارچین میل کنید.

۲۲-در زمستان بهتر است بیشتر غذاها از حبوبات و سبزی تشکیل شده باشد.

۲۳-در فصل تابستان، غذاهای لطیف و سبک که طبع خنکی دارند میل کنید.

۲۴-بعد از میوه بخصوص میوه ای که رطوبت زیاد دارد (مانند خیار)، نیز بعد از حلوا و غذاهای گرم، آب سرد ننوشید.

۲۵-بهترین آب، برای فردی با مزاج معتدل، آبی است که در سردی، معتدل باشد. آب خیلی سرد به اعضای تنفسی و عصبی آسیب می رساند.

۲۶-خوردن آب در شب بلافاصله بعد از بیدار شدن از خواب، برای افراد رطوبتی مزاج، مضر است.

۲۷-خوردن آب یخ، هنگامی که بدن گرم و عرق دار باشد، سبب ایجاد برونشیت و سینوزیت های مزمن می شود.

۲۸-صبح ناشتا که معده شما گرم است آب سرد نخورید، هر چند عطش داشته باشد چون موجب کاهش و نهایتا سرکوبی حرارت غریزی بدن می شود.