خواص خرما در طب سنتی

طب سنتی طبع خرما را به طور طبیعی گرم و تر و متعادل می داند و به همین سبب برای رفع سردی معده بسیار مناسب بوده و همچنین با توجه به حجم کوچک آن، از کالری مناسبی برای انرژی روزانه برخوردار است.

همانطور که در بالا اشاره شد طبع،خرما گرم و تر است اما طبع، طبیعت یا مزاج خرمای خشک که تمر گویند گرم و خشک در درجه دوم است.

طب ایرانی معتقد است که خرما سبب رفع خستگی و تقویت قوای جنسی به خصوص در سرد مزاجان، می شود و از بیماری های سرد بلغمی جلوگیری می کند.

بهترین نوع خرما در طب سنتی برای کسانی که دچار سرماخوردگی مکرر در فصول سرد می‌شوند، مفید است.

در ادامه این مقاله از طب بوعلی به بررسی فواید خرما و خواص بی نظیر خرما در طب سنتی ایرانی می پردازیم و به خواص دارویی آن اشاره خواهیم کرد.

⇐ مزایا و خواص خرما در طب سنتی

خرما یک درخت میوه چندساله از خانواده Arecaceae که در حدود 200 جنس و 2500 گونه دارد و متعلق به آنژیوسپرم‌ها مونوکتیگلون‌ها ست، زادگاه خرما در بین‌النهرین و یک محصول مهم در خاورمیانه، آسیایی جنوبی، آفریقای شمالی و آمریکای مرکزی است.

طبق کشفیات در مقبره‌های فرعونیان و در مکان‌های نوسنگی (وابسته به عصر حجر جدید) و سنگ نوشته‌های قدیمی نشان داد نقش خرما در تغذیه و تندرستی انسان‌ها به 9000 تا 36000 سال پیش بر‌می‌گردد.

مصر، ایران، عربستان صعودی، الجزایر و عراق پنج کشور برتر تولیدکننده خرما در جهان هستند .

از دانه‌های خرما برای افزایش ارزش غذایی برخی غذاها و در مواد افزودنی در صنایع دارویی و آرایشی می‌توان استفاده کرد. همچنین خرما یک گیاه دارویی سنتی مفید است که این خاص را دارد:

محافظت از کبد، ضد‌چربی خون، محافظت نفری، ضدالتهاب و تحریک ایمنی، ضدمیکروب، ضدسرطان، ضد دیابت و قند خون، حفاظت از قلب و عروق، ضدزخم، ضدسمیت و

مهار فعالیت‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین، آگلوسوزیداز و فعالیت‌های α آمیلاز، ضدویروسی، کمک به سلامت مغز، خاصیت آنتی‌اکسیدانی در بیماری‌های مزمن و حاد و درمان ناباروری. 

فراوانی استناد به گیاهان شناسایی‌شده در قرآن کریم یکسان نیست. بعضی از گیاهان فقط یک ‌بار در یک آیه و تعداد کمی از آن‌ها بیش از یک ‌بار ذکر شده‌اند.

در میان گیاهان شناسایی‌شده نام خرما 20 بار در سوره نخل ذکر شده است. در سوره‌های مریم، شعرا، انعام، رعد، عبس، اسراء، مؤمنون، یس، ق، قمر، کهف، نخل، طه و الرحمن نام خرما ذکر شده است.

همچنین در کتب مذهبی حضرت سلیمان، سفر تکوین، سموئیل، تلمود، کتاب قوانین، شعائر و مراسم و تلقید یهودی‌ها اسم خرما آمده شده است.

ازجمله آیاتی که به یکی از خوارکی‌ها و مواد مصرفی پرفایده اشاره کرده است آیه 67 سوره نحل است: «وَ مِنْ ثَمَراتِ النَّخِیلِ وَ الْأَعْنابِ تَتَّخِذُونَ مِنْهُ سَکَراً وَ رِزْقاً حَسَناً إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیَهً لِقَوْمٍ یَعْقِلُون‏»:

در آفرینش میوه‏ها (تنوع رنگ و طعم و خواص آن‌ها و فواید کوتاه‌مدت و درازمدت آن‌ها و ترکیبات آن‌ها و تأمین نیازمندی‏های انسان و مقدار تولید آن و مناسبت محل تولید با

ساکنان منطقه و دسترسی انسان به آن‌ها و عواملی که در پیدایش آن‌ها به کار رفته) نشانه‏ای برای توجه به خالق است هم چنان که در آیه شریفه «إِنَّ فِی ذلِکَ لَآیَهً» به گوناگونی این آیات و نشانه‌ها اشاره شده است.

 در آیات قرآن کریم و روایات معصومین (ع) از خوارکی‌ها و موارد حلال و حرام متعددی نام برده شده است که یکی از آن‌ها (خرما) است.

خرما انواع مختلفی دارد و یکی از پرطرفدارترین انواع آن خرما خشک یا خرما پیارم است که در ایران بسیار مورد مصرف قرار می‌گیرد و فواید این محصول آنقدر زیاد است که نه تنها در طب سنتی بلکه در طب نوین هم به آن توجه زیادی می‌شود.

مراحل رسیدن خرما و نام‌های آن

به میوه نارسیده خرما «خارک» یا خرک یا کنگ گفته می‌شود؛ حکمای طب سنتی ایرانی از ابتدای پیدایش تا انتها و کمال بلوغ و رسیدگی خرما را در هفت مرحله، نام گذاری کرده‌اند:

طلع یا لیغ (شکوفه درخت خرما)

بلح (غوره سبز ترش)

خلال (غوره مایل به زردترش)

بسر (غوره زرد مایل به شیرین)

قسب (خرمای نارس)

رطب (خرمای رسیده و تازه)

تمر (خرمای خشک)

عمده خواص بیان شده برای خرما مربوط به مرحله ششم که رطب نامند و مرحله هفتم که تمر می‌گویند می‌باشد.

از افراط در مصرف خرما، بپرهیزید که تولید:

1-عفونت لثه و درد دندان

2- تولید خون غلیظ در بدن

3- گرفتگی عروق کبد و طحال

4- وسواس فکری و بی خوابی

می کند.

⇐ مزایا و خواص سنجد در طب سنتی 

مصلح خرما

برای رهایی از مضرات خرما باید از آب انار یا سکنجبین، بادام پوست کنده، برگ کاهو و یا شستن دهان با آب ولرم و نیم گرم مخصوصاً که سماق در آن خیسانده باشند بهره برد.

خرما قبل از غذا خورده شود یا بعد از غذا؟

خرما یا رطب میوه‌ای با طبع گرم بوده و غلیظ است. به خرمای تازه رطب گفته می‌شود و نسبت به آن خرما، مانند نسبت میوه‌های تازه است به خشک آن‌ها.

این میوه را باید کسانی که طبیعت گرم دارند بعد از غذا مصرف کنند تا بیشتر آن سریعاً به صفرا تبدیل نشود، یعنی گرم مزاجان با معده خالی نباید خرما یا رطب را مصرف کنند.

در افراد گرم مزاج، اگر معده خالی باشد، طی فرآیند هضم، خرما یا رطب سریعاً تبدیل به صفرا شده و این صفرا هم سریع جذب می‌شود.

اما اگر معده خالی نبوده و بعد غذا باشد، پروسه هضم و جذب این صفرا، به آرامی صورت می‌گیرد و اگر غذای خورده شده حاوی موادی باشد که طبعشان تعدیل کننده صفرا باشد، عوارض ناشی از غلبه گرمی کمتر بروز می‌کند و تعدیل صورت می‌گیرد.

اما کسانی که طبیعت سرد دارند، باید آن را قبل از غذا مصرف کنند، یعنی افراد سردمزاج، اگر خرما یا رطب را با معده خالی یا به عنوان میان وعده همراه با مصلح هم بخورند اشکالی ندارد.

اگر برخلاف آنچه گفته شد، عمل شود در افرادی که طبیعت گرم دارند، چه بسا باعث ایجاد سردرد، چشم درد و گلودرد شود و در افرادی که طبیعت سرد دارند باعث ایجاد نفخ و بسته شدن رگ‌ها و بواسیر گردد.

نکات مهم در مصرف خرما

1- مصرف زیاد خرما برای دندان‌ها مضر است.

2- در مناطقی که خرما نمی‌روید زیاده روی در مصرف آن جایز نیست و موجب سوختن خون، تولید خون سوداوی و بروز عفونت می‌شود.

3- توصیه شده بعد از خوردن خرما با آب جوشیده نیم گرم چند بار مزمزه و غرغره نموده (می توان در این آب کمی هم سرکه ریخت) که این عمل از بروز عوارض ناشی از خرما مخصوصاً در گرم مزاجان جلوگیری می‌کند.

خواص خرما بر اساس طب سنتی

1- خواص خرما برای پوست و مو

3- مصرف خرما با چای برای بهبود وضعیت مغز

یکی دیگر از فواید خوردن خرمان کمک به عملکرد مغز است. مطالعات نشان می‌دهد خرما برای کاهش مارکرهای التهای مانند اینترلوکین ۶ (IL-6) در مغز مؤثر است.

مقادیر بالای IL-6 باعث بروز بیماری‌های نورودژنراتیو مانند آلزایمر می‌شود. مطالعات زیادی نشان داده است خوردن خرما بعد از غذا و یا همراه با چای به کاهش فعالیت پروتئین‌های آمیلوئید بتا کمک می‌کند.

این پروتئین‌ها پلاک‌هایی را در مغز ایجاد می‌کند که باعث اختلال در حافظه می‌شود. یک مطالعه نشان داده است که یکی از خواص شیر خرما در طب سنتی کمک به تقویت حافظه است.

زیرا میزان استرس را کاهش می‌دهد. همچنین آنتی‌اکسیدان فلاونوئید به کاهش التهاب در مغز کمک می‌کند.

4- خرما و تاثیر آن بر  آرامش قلب و  اعصاب

پتاسیم موجود در خرما فشارخون بالا را کاهش داده و وجود  اسید فولیک، به خون رسانی مناسب بدن، به خصوص در زنان باردار کمک می‌کند.

ویتامین  C یکی دیگر از مواد معدنی است که برای جلوگیری از بسیاری از بیماری های فصول سرد موثر بوده و مانع از ابتلا به بیماری خونریزی اسکوربوت می‌شود. ثابت شده است که خیساندن خرما و مصرف آن صبح به صبح، حتی هفته ای دوبار، به آرامش قلب کمک فراوانی می کند.

موارد ذکر شده فوق خواص مشترک بین انواع خرما می باشد، در حالی که هر یک از انواع خرما خواص، طعم و ویژگی های منحصر به فرد خو را دارند که در مقالات مربوطه به صورت تفصیلی به آن ها پرداخته شده است.