تغذیه کودکان در طب سنتی

حکمای طب سنتی از قدیم الایام بر این اعتقاد بودند که افراد در سنین مختلف دارای طبایع مختلفی هستند و این عامل و تغییر مزاج را در اثر غلبه یا کاستی حرارت و رطوبت غریزی می‌دانند.

اعتقاد بر این است که انسان دارای یک حرارت و رطوبت غریزی وجودی است و این‌دو در بدو تولد در حداکثر میزان خود هستند چراکه عامل حرارت و رطوبت همیشه باعث رشد و نمو است.

تاکید طب سنتی ایرانی بر روی نرم نگاه داشتن مزاج کودکان می باشد. تأکید شده است حتی‌المقدور کودک از نوشیدن آب بین غذا منع شود زیرا این عمل باعث ایجاد عادتی نادرست شده وباعث ایجاد انواع ناراحتی‌های گوارشی است.

نوشیدن آب بین غذا باعث می‌شود غذا خام و ناگواریده از معده خارج شود و کودک دچار مشکلات گوارشی خواهد شد.

در این بخش از طب بوعلی به بررسی تغذیه کودکان بر اساس طب ایرانی و طب سنت پرداخته ایم، امید است با اصلاح سبک تغذیه کودکان آینده سالمی را برای آنان رقم بزنیم.

⇐ تغذیه کودکان در طب سنتی

از دیدگاه طب سنتی ، کودک مانند نهالی در حال رشد است. در واقع جسم و روح کودک منعطف و شکل‌پذیر است و به هر قالبی که در آید، در بزرگسالی نیز همان خواهد بود و به سختی تغییر می‌کند.

شکل‌گیری مزاج درونی و پایه‌های تندرستی فرد نیز در این دوران است. برخلاف تعریف عموم که معمولا دوره‌ی کودکی را تا پایان ۱۲ سالگی می‌دانند، طب سنتی معتقد است تا پایان ۱۸ سالگی جسم و روح در حال شکل‌گیری است و هر فردی هم چنان کودک محسوب می‌شود.

این طب معتقد است که تا ۳۰ سالگی مزاج هر فرد چون آغاز بهار، گرم و تر است به همین دلیل طی این دوران شاهد رشد جسمی سریعی هستیم. این رشد و نمو مستلزم یک تغذیه‌ی سالم است.

زیرا استخوان‌ها، دندان‌ها، ماهیچه‌ها و… در حال رشد و تکامل هستند. در نتیجه نیاز غذایی کودک در مقایسه با بزرگسالان بیشتر است و باید تغذیه‌ی سالم و خاص‌تری داشته باشند.

جایگاه گیاهان دارویی، طب سنتی و مکمل در درمان بیماری‌ها در بزرگسالان اگرچه بسیار مورد توجه بوده است، لیکن کاربرد این طب در درمان بیماری‌های کودکان چندان مورد بحث و بررسی قرار نگرفته است.

رحالی‌که گرایش بزرگسالان در جهت استفاده از طب مکمل و گیاهی می‌تواند در افزایش مصرف یا به کارگیری این طب در کودکان نیز نقش داشته باشد.

شناخت و درک تفاوت‌های فیزیولوژیکی و ذهنی کودکان با بزرگسالان در بررسی سلامت و بیماری این گروه سنی بسیار حساس، نقش عمده‌ای دارد.

تغذیه سالم کودک از نظر طب سنتی

یکی از از مهم‌ترین شاخص‌ها در کنترل و درمان هر بیماری اعم از حاد و یا مزمن بودن و کنترل رشد، تغذیه و رژیم غذایی کودکانبه شمار می‌آید.

کودک با وزن تولد کم و لاغر یا با وزن تولد خوب ولی مزاج خشک، کودکان حساس از نظر جسمی و روانی هستند که ممکن است رشدشان نیز با تاخیر باشد و ممکن است وزن‌گیری خوبی نیزی نداشته باشد.

در این کودکان احتیاج به دقت بیشتری در تنظیم رژیم غذایی وجود دارد و ممکن است لازم باشد غذای کمکی دیرتر و با مقدار کمتر توصیه بشود.

غذای کمکی مناسب می‌تواند به مرور از ۴ تا ۶ ماهگی، با مقادیر کم در کنار شیر مادر مصرف شود. برنج و گندم و فرآورده‌های آن است مثل انواع فرنی  حریره‌ها و سویق‌ها.

برخی از سویق‌ها اساساً دارو هستند نه غذا. یعنی آن‌ها را نباید همیشه خورد و نباید به صورت عادت غذایی در آورد. سویق‌ها را بر اساس ویژگی مصرف‌کننده یا خاصیتشان نام‌گذاری می‌کنند.

مانند سویق کودک، سویق نوزاد، سویق چاقی، سویق لاغری.

حبوبات، گوشت و… معمولا هضم سنگین‌تری دارند و دیرتر هضم می‌شوند. سبزیجات و میوه‌جات نیز آخرین مواردی هستند که به غذای کودک اضافه می‌شوند.

در ابتدای راه مذاق کودک شکل می‌گیرد و بهتر است کودک به مزه‌هایی عادت کند که معمولی و طبیعی هستند و خیلی شیرین، خیلی تند یا خیلی ترش و… نباشند.

غذاهای لطیف و سوپ‌های سبزیجات نیز حتما باید در سنین کودکی برای کودک تهیه شود تا در بزرگسالی فقط تمایل به گوشت و غذاهای غلیظ نداشته باشد.

درمان یبوست در کودکان بالای ۶ ماه

برخی از درمان‌های یبوست برای کودکان شش ماه به بالا (ترجیحا تحت نظر پزشک متخصص طب سنتی)

۱- روغن مالی شکم کودک با روغن زیتون به حرکت روده‌ها و برطرف شدن یبوست کمک خواهد کرد. برای این کار دستتان را به روغن زیتون آغشته کنید و از سمت معده به طرف پایین ماساژ دهید. ماساژ شکم از ناف به سمت اطراف به صورت دورانی و درجهت عقربه‌های ساعت نیز می‌تواند کمک کننده باشد.

۲- یک قاشق چایخوری شکر سرخ را در یک استکان آب گرم حل کرده و آن را به کودک بخورانید.

٣- مصرف میوه سیب و به یک ساعت بعد از غذا هم به رفع یبوست کمک می‌کند.

۴- از جمله غذاهایی که برای برطرف کردن یبوست مفید هستند:

1- شیربرنج

2- خورش کرفس

3- خورش آلو اسفناج

4- زرده تخم مرغ عسلی.

5- سوپی که از هویج، سبوس گندم، جو و مقداری سبزیجات تهیه شده باشد.

6- شوربا یا سوپی تهیه شده از گوشت مرغ چاق یا پرندگانی مثل کبوتر و گنجشک.

7- آبگوشت خروس که گوشت آن خوب پخته و با روغن بادام تهیه شده باشد. – آشی که در طبخ آن از ماش، نخود و مغز بادام استفاده شده باشد.

8- اسفیدباج: آبگوشتی است که در تهیه آن از گوشت جوجه مرغ، بزغاله و سایر گوشت های دارای هضم راحت به اضافه سبزیجاتی مثل اسفناج، کدو، ماش و جو پوست کنده و ادویه جات گرم استفاده می شود.

برخی از اختلالات تغذیه در کودکان

کم‌اشتهایی، پراشتهایی، انتخابی خوردن، محدود خوردن، هراس از غذا، اختلال عاطفی اجتناب از غذا و پرخوری بی‌اختیار می‌باشد. که در این بخش ه تعدادی از آنها اشاره خواهیم کرد. 

1- انتخابی خوردن

اصطلاح ‌ انتخابی خور‌ در مورد کودکی به کار برده می‌شود که فقط تعداد بسیار محدودی از خوراکی‌ها را می‌خورد و فقط اصرار دارد که از پنج یا شش نوع خوراکی تغذیه کند.

این کودکان از امتحان هرگونه خوراکی تازه امتناع می‌کنند و ممکن است با دیدن غذای جدید دچار حالت تهوع شوند و استفراغ کنند.

گاهی مشکلات انتخابی خوردن بخشی از الگوی گسترده‌تر رفتاری را تشکیل می‌دهد. شمار محدودی از این بچه‌ها در برابر هرگونه تجربه تازه مقاومت نشان می‌‌دهند و در عوض ترجیح می‌دهند غذاهای تکراری بخورند.

تحقیقات پزشکی در مورد انتخابی‌خورها به‌ندرت نکته‌ای غیرمعمول یا مشکلی اساسی را نشان می‌دهد و این کودکان اغلب رفتارهایی طبیعی دارند.

آنان نسبت به اندازه بدن خود نظر بدی ندارند و بویژه از کمبود اعتماد به نفس نیز رنج نمی‌برند. نگرانی عمده والدین ‌ رشد جسمی و اجتماعی این بچه‌هاست.

2- کم‌اشتهایی عصبی

کم‌اشتهایی عصبی شناخته‌شده‌‌ترین اختلال خوردن است. کودکان دچار کم اشتهایی عصبی توانایی سد کردن احساس گرسنگی خود را پرورش می‌دهند.

این کودکان هر موقع که بتوانند از غذا خوردن اجتناب می‌کنند و گاه مجبور می‌شوند مقدار بسیار کمی غذا بخورند. این اختلال به میزان بسیار بیشتر در دختران پیش می‌آید و کمتر از 3 درصد این افراد پسر هستند.

این گروه از بچه‌ها از همه نوع خانواده برحسب نژاد، مذهب، ثروت و شغل والدین می‌باشند. کودکان دچار کم‌اشتهایی عصبی فکر می‌کنند چاق هستند در حالی که لاغرند، آنها فکر می‌کنند که سیرند در حالی که گرسنه‌اند.

اغلب آنان بر این باورند که چاق، زشت و بی‌مصرف هستند حال آن که این موضوع در نظر اطرافیان خنده‌دار است.

3- پراشتهایی عصبی

از شناخته‌شده‌ترین اختلالات خوردن در کودکان، پراشتهایی عصبی است.

پراشتهایی‌ عصبی باعث می‌شود که افراد اشتهای سیری‌ناپذیر داشته باشند و در خوردن و نوشیدن زیاده‌روی کنند گویی کنترل خود را از دست می‌دهند و مقدار بسیار زیادی از غذا را که از نظر یک فرد عادی زیاد است، در یک زمان بخورند.

گاه نیز ممکن است ترکیبی از چند خوراکی غیرمعمول یا مقدار زیاد از یک نوع خوراکی (دو بسته بیسکویت)‌ را بخورند.

تفاوت این بچه‌ها با بچه‌های دچار کم‌اشتهایی عصبی در این است که تمایل دارند وزن خود را در سطح طبیعی حفظ کنند. اغلب آنان رفتارهایی دارند که با احساسات خودانزجاری و خارج از کنترل بودن مرتبط می‌باشد.