استفاده از داروهای گیاهی در طب سنتی

طب سنتی از دوران قدیم و روزگاران گذشته نوعی روش زندگانی بوده که ریشه در فرهنگ اقوام و ملت ها داشته است. مصر باستان را میتوان بنیان‌گذار پزشکی مدرن با استفاده از درمان گیاهی دانست.

در زمان هومر بود که مصریان با گسترش درمان با گیاهان دارویی و سم‌ها، توانستند در این حیطه نام‌آور شوند. از دیگر کشورها می توان به چین و ایران اشاره داشت.

طب سنتی ایرانی و طب ایرانی ریشه در اعماق تمدن هزاران ساله ی این سرزمین دارد.

استفاده از گیاهان دارویی که یکی از اشکال درمان های طب سنتی است از هزاران سال قبل از وقوع انقلاب صنعتی و عصر اکتشافات و اختراعات به عنوان یک الگو در درمان بیماری های مختلف مورد توجه بوده است.

آموزش طب سنتی این روزها به عنوان یکی از رشته های دانشگاهی در دانشگاه های معتبر کشور تدریس می شود. سعی ما از ارائه مطالب طب سنتی و بروزرسانی مطالب، در این سایت آموزش رایگان طب سنتی هرچند به صورت محدود می باشد. 

امروزه استفاده و کاربرد از گیاهان،ساخت دمنوش ها، ساخت ضماد ها و … نیاز به اطلاعات جامع و کامل در مورد شناخت خواص و ویژگی های آن دارد.

در این رابطه دانش بومی می تواند به عنوان راهکاری جهت انتقال و بهره گیری کاربرد گیاهان و خواص آن ها که توسط مردم محل طی نسل های متمادی

بارها آزموده و به کار گرفته شده است در اختیار مردم و متخصصین طب سنتی قرار دهد.

دقت داشته باشید که درمان گیاهی تنها بخشی از طب سنتی است. ما در این بخش از طب بوعلی به معرفی  راه های استفاده از داروهای گیاهی پرداخته ایم.

⇐ استفاده از داروهای گیاهی در طب سنتی

طب سنتی دارای قسمت‌های دیگری مثل دم‌نوش‌ها، ترکیبات دارویی، اصلاح سبک زندگی، اصول حفظ سلامتی و روش‌های مداخله‌ای (حجامت، فصد، ماساژ و…) نیز هست.

درست است که پایه تمام طب سنتی، درمان گیاهی است؛ اما انشعاباتی که طی سالیان دراز از این علم گرفته‌شده را نیز نمی‌توان نادیده گرفت.

طریقه استفاده از داروهای گیاهی در طب سنتی

داروهای گیاهی را به روش های مختلفی می توان استفاده کرد

1- ضمادهای گیاهی

2-دمنوش های گیاهی

3- شیرابه و عصاره گیاهان دارویی

4- استفاده از پودر گیاهان دارویی

و یا به صورت کلی تر طریقه مصرف گیاهان دارویی را می توان :

1- بصورت دم کرده و جوشانده

بهترین و با ارزشترین روش تهیه داروهای گیاهی روش دم کردن است، که از گذشته تا امروز مورد توجه بوده و می توان گفت خواص این روش از بقیه روش ها بیشتر است.

 این مسئله به این خاطر می باشد که اکثراً مواد با ارزش و مؤثر گیاهان داروئی در اثر جوشیدن زیاد از بین خواهد رفت ولی با دم کردن غلطت و تاثیر بیشتری پیدا می کنند.

دم کرده ها یا به نوعی دمنوش ها به این ترتیب تهیه کی شوند که؛

مقدار تعیین شده ای از گیاه دارویی را با مقدار مناسبی آب جوش مخلوط کرده و خوب هم میی زنید، بعد روی ظرف حاوی دمنوش را پوشانده و به حال خود می‌گذارید تا 30-15 دقیقه دم بکشه، سپس آن را صاف کرده و مصرف می‌کنید.

براساس نوع بیماری و شدت آن میزان معینی از داروی گیاهی در مقدار معینی آب ریخته می‌شود و سپس به آرامی در دمای نزدیک جوش می‌رسد سپس به مدت ۱۵ ـ ۱۰ دقیقه در‌‌ همان دما می‌ماند و بعد از آن با عسل یا خرما یا به تنهایی مصرف می‌شود

2- بصورت خیسانده

این روش برای حفظ موادی که ممکن است در اثر حرارت از بین بروند بکار می‌رود، که به دو روش انجام می شود:

خیساندن با آب سرد

این روش اغلب برای گیاهانی به کار برده می‌شود که مواد موثره آن‌ها در اثر حرارت خراب شده و یا تبخیر می‌گردد.

برای تهیه این نوع داروی گیاهی مقدار مورد نظر از گیاه خرد شده را با ۱/۴ لیتر آب سرد مخلوط کرده و درب ظرف را می‌پوشانند. پس از گذشت ۶ تا ۱۲ ساعت عصاره گیاهی آماده است.

هرچه مدت زمان خیساندن گیاه بیشتر باشد، عصاره به دست آمده قوی‌تر خواهد بود.

خیسانده‌های الکلی

این روش برای مصرف گیاهان دارویی است که مواد موثره آن‌ها در آب حل نمی‌شود. در این روش بر روی مقدار لازم از گیاه خرد شده مقداری الکل اتیلیک ۶۰٪ می‌ریزند، به طوریکه تمام قسمت‌های گیاه پوشیده شود.

سپس درب ظرف را بسته و چند روزی صبر می‌کنند. به منظور تهیه عصاره‌های گیاهی قوی‌تر از الکل خالص و یا ۹۰٪ استفاده می‌شود.

3- بصورت مخلوط با عسل و تهیه شربت عسل

در این روش پودر گیاه دارویی به عسل اضافه شده و با هم بطور کامل مخلوط می‌شود و به میزان لازم توسط بیمار میل می‌شود.

در روش تهیه به صورت شربت عسل، به میزان لازم آب جوشیده ولرم اضافه می‌شود و به میزان لازم توسط بیمار میل می‌شود.

 5- بصورت عرق

گیاه دارویی توسط روش تقطیر به دفعات لازم عرق گیری شده و به میزان لازم به مصرف بیمار می‌رسد.

6- بصورت پودر خشک

گیاه دارویی بطور کامل توسط آب جوشیده ولرم شده توسط بیمار میل می‌شود.

برای درست کردن پودر گیاهی، گیاه دارویی خشک شده رو در هاون سنتی یا خرد کن های مخصوص ریخته و به صورت پودر در میارن و بعد از اون با الک یا فیلتر زیر تمیز می‌کنند. 

برای استفاده در مصرف خوراکی مقدار مناسبی از پودر تهیه شده را در یک قاشق غذاخوری شیر یا آب حل کرده و مصرف می‌کنند. در مصرف خارجی هم پودر را روی قسمت مورد نظر می پاشند.

7- بصورت قرص گیاهی

از گیاه دارویی قرص‌هایی تهیه شده و به میزان لازم توسط بیمار مصرف می‌شود.

8- بصورت کپسول

از کپسول‌های ژله‌ای برای ساخت آن‌ها استفاده می‌شود که در خصوص گیاهان دارویی با طعم تلخ و همچنین گیاهان دارویی که لازم است بعد از معده باز شوند کاربرد دارد.

 9- بصورت شیاف مقعدی یا واژینال

گیاه دارویی در شکل‌های مناسب جهت استعمال آماده و توسط بیمار استفاده می‌شود.

10-  بصورت کرم و پماد و ضماد

به طور کلی ضمادها در مواردی به کار می‌روند که نیاز به رفع کبودی و کوبیدگی، التهاب، احتقان، آرام کردن خراش‌ها، کشیدن چرک از دمل‌ها و خارج کردن سموم از بدن وجود دارد.

در این روش معمولا گیاهان به صورت خمیر درآمده و به طور مستقیم بر روی بدن قرار می‌گیرند.

در برخی موارد نیز ابتدا ضماد را بر روی پارچه تمیز کشیده و سپس مورد استفاده قرار می‌دهند. ضماد که با نام‌های بانداژ یا کمپرس نیز شناخته می‌شود، به سه صورت تهیه می‌گردد:

1- بانداژ یا کمپرس مرطوب نوع اول

در صورتی که پزشک یا کارشناس طب سنتی روش دیگری توصیه نکرده باشد، ابتدا ۱۰ گرم از گیاه خرد شده را در ۱/۴ لیتر آب مانند چای دم می‌کنند.

سپس آن را صاف نموده، چلانده و هنگامی که هنوز گرم (نه داغ) است به صورت کمپرس استفاده می‌کنند.

2- بانداژ یا کمپرس مرطوب نوع دوم

در این روش تهیه دارو، گیاه خرد شده را در یک کیسه پارچه‌ای کوچک قرار داده و در داخل آب جوش قرار می‌دهند، سپس آن را صاف نموده و مانند روش اول عمل می‌کنند.

3- کمپرس‌های گرم و خشک

برای این منظور گیاه دارویی خرد شده را در یک کیسه سفید و تمیز قرار داده و آن را به صورت خشک حرارت می‌دهند. سپس آن را به صورت کمپرس بر روی قسمت مورد نظر می‌گذارند

برای استفاده درست از گیاهان دارویی اطلاع از اندازه و مقادیر گیاهان مورد استفاده بسیار مهم می باشددمنوش های گیاهی یکی از پرمصرف ترین و پرکاربردترین راه های درمان در طب سنتی می باشد.

برای تهیه دمنوش های گیاهی توجه به مواردی که در زیر می آوریم بسیار مهم است:

جدول اندازه‌گیری

از آنجایی که ممکن است هنگاه تهیه داروهای گیاهی ترازوی مناسب در دسترس نباشد از وسایل زیر می توان به عنوان واحد وزن استفاده کرد:

۰/۲۵ گرم = ۱/۴ قاشق مرباخوری

۰/۵ گرم  = نصف قاشق مرباخوری

۱ گرم = ۱ قاشق مرباخوری لب پر

۲ گرم = ۱ قاشق مرباخوری سر پر

۳ گرم = ۱ قاشق غذاخوری پر

۴ گرم = ۱ قاشق غذاخوری لب پر

۵ گرم = ۱ قاشف غذاخوری سر پر

یک فنجان = ۱/۴ لیتر آب و حدود ۲۰۰ میلی‌لیتر

در مواردی که کمتر از ۰/۲۵ گرم گیاه لازم است می‌بایست حتما از ترازوهای دقیق استفاده کنید.